Jeśli posiadasz instalację fotowoltaiczną lub planujesz ją założyć, z pewnością spotkałeś się z terminem net billingu. To obowiązujący od 2022 roku system rozliczania prosumentów, w którym nadwyżki wyprodukowanej energii trafiają do sieci, a ich wartość zasila tzw. depozyt prosumencki. Wyjaśniamy, na czym polega net billing, jak działa w praktyce, kogo dotyczy oraz jakie ma zalety i wady. Przedstawiamy również przykładowe rozliczenie fotowoltaiki w net-billingu – dla gospodarstw domowych i dla firm.
Net billing – co to jest i jak działa ten system
Net billing to system rozliczeń dla prosumentów (osób posiadających instalacje fotowoltaiczne PV), którzy produkują energię elektryczną na własne potrzeby i przesyłają nadwyżki do sieci elektroenergetycznej.
W odróżnieniu od wcześniejszego systemu opustów (net metering), gdzie prosumenci rozliczali się na zasadzie ilości (oddanej i pobranej energii), net billing opiera się na wartości pieniężnej energii.
Czytaj więcej na temat: Net metering – co to jest i do kiedy obowiązuje?
Oznacza to, że:
- energia oddana do sieci jest sprzedawana, a środki z jej sprzedaży trafiają na indywidualne konto prosumenta (tzw. depozyt prosumencki),
- energia pobrana z sieci jest kupowana po aktualnych stawkach rynkowych.
System net billing. Od kiedy obowiązuje i kogo dotyczy?
System net billing obowiązuje prosumentów od 1 kwietnia 2022 roku. Jego wprowadzenie miało na celu dostosowanie rozliczeń prosumentów do realiów rynkowych i zwiększenie przejrzystości zasad sprzedaży energii.
Nowy model premiuje bieżące zużycie energii na potrzeby własne i lepiej odzwierciedla wartość ekonomiczną energii oddawanej do sieci.
Net billing obejmuje:
- wszystkie nowe instalacje fotowoltaiczne podłączone od tej daty,
- prosumentów, którzy dobrowolnie przeszli z systemu opustów na nowy system,
- instalacje zmodernizowane lub rozbudowane w sposób istotny po 1 kwietnia 2022 r.
Osoby, które zainstalowały fotowoltaikę przed tą datą i nie rozbudowały systemu, pozostają w systemie opustów przez 15 lat od momentu uruchomienia instalacji (maksymalnie do 2037 r.).
Na czym polega net billing? Praktyczne działanie systemu rozliczeń
Net billing polega na tym, że prosument sprzedaje do sieci nadwyżki wyprodukowanej energii, a następnie gdy potrzebuje energii, np. wieczorem kupuje ją z sieci po cenach rynkowych. W odróżnieniu od wcześniejszego systemu opustów, net billing nie polega na wymianie 1:1 ani 1:0,8, lecz na rozliczeniu wartości energii (a nie jej ilości).
Jak działa net billing – krok po kroku:
- Produkcja energii przez instalację PV najczęściej w godzinach południowych, gdy nasłonecznienie jest największe.
- Autokonsumpcja energia wykorzystywana jest na bieżące potrzeby domowe, np. pracę lodówki, ładowanie sprzętów, działanie klimatyzacji.
- Nadwyżka niewykorzystana energia przesyłana jest do sieci elektroenergetycznej i sprzedawana po cenie godzinowej (średnia cena energii elektrycznej na Rynku Dnia Następnego RDN).
- Wpływy trafiają na depozyt prosumencki to indywidualne, wirtualne konto prosumenta, na którym gromadzona jest wartość sprzedanej energii.
- Pobór energii z sieci gdy instalacja nie pokrywa zapotrzebowania (np. w nocy lub zimą), prosument kupuje prąd z sieci po stawce detalicznej uwzględniającej m.in. podatki, akcyzę i opłaty dystrybucyjne.
- Rozliczenie odbywa się w ujęciu miesięcznym. Należy pamiętać, że wartość energii oddanej do sieci zależy od godzinowych stawek, dlatego opłacalność net billingu może być różna w zależności od pory dnia i sezonu.
W praktyce net billing motywuje do większej autokonsumpcji energii czyli zużywania jej wtedy, gdy jest produkowana np. poprzez włączanie pralek i zmywarek w ciągu dnia.
Fotowoltaika w net billingu. Zasady rozliczania
Depozyt prosumencki to specjalne konto rozliczeniowe, na które trafiają środki za sprzedaną energię. Zgromadzone tam środki można:
- wykorzystać do pokrycia kosztów zakupu energii z sieci,
- rozliczyć w okresie 12 miesięcy od daty uznania konta.
Rozliczanie net billingu:
- prosumentów obowiązuje roczne rozliczenie środków na depozycie środki niewykorzystane w terminie są kasowane,
- ceny sprzedaży energii są zmienne i zależą od notowań RDN dlatego wysokość przychodów z net billingu jest trudna do przewidzenia.
Net billing, stawki godzinowe
Od 1 lipca 2024 roku zmienił się sposób rozliczania prosumentów zamiast dotychczasowej miesięcznej średniej ceny energii (RCEm), stosuje się teraz tzw. rynkową cenę energii (RCE), która jest ustalana oddzielnie dla każdej godziny doby. Oznacza to, że energia oddana do sieci wyceniana jest dynamicznie, w zależności od bieżących stawek obowiązujących na rynku w danym momencie może więc różnić się w ciągu dnia.
Zgodnie z nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii z 27 listopada 2024 roku, osoby, które zostały podłączone do sieci przed 1 lipca 2024, mogą zdecydować, czy chcą pozostać przy miesięcznym modelu RCEm czy przejść na rozliczenia godzinowe. Po przejściu na rozliczenia według cen godzinowych nie ma już możliwości powrotu do wcześniejszego modelu.
Dla prosumentów, których instalacje zostały przyłączone po 1 lipca 2024 roku, nie przewidziano możliwości wyboru są oni automatycznie rozliczani według dynamicznych, godzinowych stawek RCE.
Więcej o zasadach modelu: Godzinowy system rozliczeń za energię w 2025
Net-billing. Przykład rozliczenia gospodarstwa domowego
Oto przykładowe miesięczne rozliczenie net-billingu dla gospodarstwa domowego z instalacją fotowoltaiczną o mocy 5 kWp. Symulacja dotyczy maja, miesiąca o dość wysokim nasłonecznieniu, przy realnych założeniach.
Parametry bazowe (maj 2025 r.):
Moc instalacji: 5 kWp
Produkcja energii w maju: 650 kWh
Autokonsumpcja (zużycie bieżące): 30% = 195 kWh
Energia oddana do sieci: 455 kWh
Energia pobrana z sieci: 305 kWh
Cena sprzedaży energii na RDN (średnia za maj): 0,35 zł/kWh
Cena zakupu energii z sieci (łącznie z opłatami): 1,20 zł/kWh
Sprzedaż nadwyżki do sieci
455 kWh × 0,35 zł = 159,25 zł (środki trafiają na konto prosumenckie)
Oszczędność dzięki autokonsumpcji
195 kWh × 1,20 zł = 234,00 zł
Koszt zakupu energii z sieci
305 kWh × 1,20 zł = 366,00 zł
Z czego:
- pokrycie z konta prosumenckiego: 159,25 zł
- dopłata z własnych środków: 206,75 zł
Miesięczna korzyść netto
234,00 zł (oszczędność) + 159,25 zł (sprzedaż) – 366,00 zł (zakup) = 27,25 zł
Im wyższa autokonsumpcja, tym większe oszczędności dla prosumenta, ponieważ każda zużyta na bieżąco kilowatogodzina to wyeliminowany koszt zakupu droższej energii z sieci.
Czytaj także: Ile kosztuje fotowoltaika dla domu jednorodzinnego?
Net billing dla firm: jak działa system rozliczeń dla przedsiębiorców
W przypadku firm rozliczających się w systemie net billingu zasadnicze znaczenie ma moc instalacji fotowoltaicznej, a nie forma prawna działalności czy wielkość przedsiębiorstwa.
System rozliczeń dzieli się na dwa główne progi mocy:
- do 50 kWp obowiązują uproszczone zasady zbliżone do rozliczeń prosumentów indywidualnych,
- powyżej 50 kWp instalacja traktowana jest jako źródło zawodowe, co wiąże się z dodatkowymi obowiązkami formalnymi i księgowymi.
Instalacje do 50 kWp
Firmy posiadające instalacje o mocy do 50 kWp, które zużywają energię głównie na własne potrzeby, mogą korzystać z mechanizmu depozytu prosumenckiego. Nadwyżka wyprodukowanej energii trafia do sieci, a jej wartość jest przeliczana na środki finansowe według:
- RCEm (rynkowa miesięczna cena energii), obowiązująca domyślnie,
- RCE (rynkowe ceny godzinowe), dostępne po złożeniu wniosku do sprzedawcy energii.
Środki te mogą zostać wykorzystane w kolejnych miesiącach na pokrycie kosztów zakupu energii czynnej. Depozyt nie obejmuje innych elementów rachunku.
Instalacje powyżej 50 kWp
Dla instalacji przekraczających 50 kWp nie obowiązuje mechanizm depozytu. Przedsiębiorca sprzedaje nadwyżkę energii bezpośrednio do sieci. Wymagane jest zawarcie osobnych umów z operatorem systemu dystrybucyjnego (OSD) oraz sprzedawcą energii.
Rozliczenia odbywają się na podstawie faktur VAT i umów handlowych, według stawek godzinowych.
Skutki podatkowe i księgowe
W odróżnieniu od gospodarstw domowych, firmy muszą rozliczyć depozyt prosumencki jako przychód. Przychód powstaje w momencie wykorzystania środków z depozytu. Środki te podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym (CIT lub PIT), a w niektórych przypadkach również podatkiem VAT.
Zwrot niewykorzystanego depozytu również stanowi przychód, który należy uwzględnić w ewidencji podatkowej.
Koszty energii pobieranej z sieci
Nawet jeśli firma korzysta z energii wyprodukowanej we własnej instalacji PV i rozlicza się poprzez net billing, płaci pełną cenę za energię pobraną z sieci. W cenie tej zawarte są: energia czynna (częściowo rozliczana z depozytu), akcyza, VAT oraz opłaty dystrybucyjne i przesyłowe.
Depozyt prosumencki pozwala pokryć jedynie koszt energii czynnej. Nie obniża natomiast pozostałych składników rachunku.
Dodatkowe obowiązki i wyjątki
Część firm nie spełnia ustawowej definicji prosumenta, na przykład wtedy, gdy energia nie jest zużywana głównie na własne potrzeby. W takim przypadku rozliczenia odbywają się na podstawie faktur sprzedaży energii, a firma nie korzysta z depozytu prosumenckiego.
Przy większej skali oddawania energii do sieci firma może być zobowiązana do:
- uzyskania wpisu do rejestru MIOZE (Małych Instalacji Odnawialnych Źródeł Energii),
- uzyskania koncesji URE, jeśli łączna moc przekracza 1 MW.
Przykład rozliczenia net billingu w firmie
Parametry bazowe (maj 2025):
Moc instalacji: 50 kWp
Produkcja energii w maju: 5 800 kWh
Autokonsumpcja (zużycie bieżące): 3 000 kWh
Energia oddana do sieci: 2 800 kWh
Energia pobrana z sieci: 3 200 kWh
Cena sprzedaży energii (RCE): 0,35 zł/kWh
Cena zakupu energii z sieci (łącznie z opłatami): 1,05 zł/kWh
Wartość nadwyżki oddanej do sieci:
2 800 kWh × 0,35 zł = 980,00 zł (środki trafiają na konto rozliczeniowe firmy)
Oszczędność dzięki autokonsumpcji:
3 000 kWh × 1,05 zł = 3 150,00 zł
Koszt zakupu energii z sieci:
3 200 kWh × 1,05 zł = 3 360,00 zł
W tym:
pokrycie z konta prosumenckiego: 980,00 zł
dopłata z własnych środków: 2 380,00 zł
Miesięczna korzyść netto:
3 150,00 zł (oszczędność z autokonsumpcji),
plus 980,00 zł (wartość energii sprzedanej do sieci),
minus 3 360,00 zł (koszt zakupu energii),
co daje 770,00 zł miesięcznej korzyści netto.
Sprawdź również: Dofinansowanie do fotowoltaiki dla firm w 2025
Zalety i wady systemu net billing
Wprowadzenie systemu net billing znacząco zmieniło sposób rozliczania energii produkowanej przez prosumentów. Choć rozwiązanie to miało na celu większe powiązanie rozliczeń z realiami rynkowymi, wywołało też wiele pytań i kontrowersji.
Jak każdy system, net billing niesie za sobą zarówno korzyści, jak i pewne ograniczenia, które warto znać przed podjęciem decyzji o inwestycji w fotowoltaikę.
Korzyściami płynącymi z net billingu są:
- Realistyczne rozliczenie wartości energii: system promuje większą autokonsumpcję energii, czyli zużywanie jej na bieżąco, co zwiększa opłacalność instalacji.
- Dynamiczne ceny energii: w korzystnych godzinach i okresach (np. w czasie wysokiego zapotrzebowania na energię) możliwe jest uzyskanie lepszych stawek za sprzedaż nadwyżek.
- Możliwość integracji z magazynami energii: system net billing sprzyja inwestowaniu w magazyny energii, które pozwalają zatrzymać nadwyżkę i wykorzystać ją wtedy, gdy produkcja jest zerowa lub niska (np. nocą).
Sprawdź, jak działa magazyn energii i czy jest opłacalny
Do ograniczeń systemu net billing zalicza się:
- Wysoką niepewność cenową: ceny sprzedaży energii zmieniają się z godziny na godzinę, co utrudnia przewidywanie opłacalności instalacji.
- Brak wymiernych korzyści w sezonach o niskiej produkcji: zimą lub w nocy, gdy instalacja produkuje mało energii, prosument musi kupować ją z sieci, ponosząc wyższe koszty.
- Nieopłacalny bilans finansowy: energia kupowana z sieci jest znacząco droższa niż ta sprzedawana, co oznacza, że nawet przy dużej produkcji miesięczny rachunek może być wysoki.
- Ograniczony czas na wykorzystanie depozytu prosumenckiego: środki zgromadzone za sprzedaż energii należy wykorzystać w ciągu 12 miesięcy, inaczej przepadają.
Fotowoltaika a net billing, jak zoptymalizować zyski?
Net billing zmienił sposób myślenia o wykorzystaniu energii z fotowoltaiki. W nowym systemie kluczem do opłacalności nie jest już tylko ilość wyprodukowanej energii, ale przede wszystkim to, jak i kiedy jest ona zużywana.
Aby zmaksymalizować korzyści płynące z net billingu, warto:
- Zwiększać autokonsumpcję, czyli zużywać jak najwięcej energii w czasie, gdy instalacja PV ją produkuje, na przykład uruchamiać pralkę, zmywarkę czy inne energochłonne urządzenia w ciągu dnia, gdy świeci słońce.
- Rozważyć inwestycję w magazyn energii, pozwalający na gromadzenie nadwyżki energii i wykorzystanie jej wieczorem lub w nocy, kiedy produkcja z paneli spada.
- Monitorować zużycie energii z pomocą inteligentnych liczników i aplikacji, co pozwala na bieżąco analizować dane i lepiej dostosowywać styl życia do profilu produkcji instalacji PV.
Znajomość zasad systemu net billing i umiejętne planowanie zużycia energii pozwalają nadal czerpać korzyści z instalacji PV, zwłaszcza przy rosnących cenach prądu.
