Wraz z dynamicznym rozwojem fotowoltaiki w Polsce wprowadzono różne systemy rozliczania energii elektrycznej oddawanej i pobieranej z sieci. Jednym z nich był net metering – prosty i korzystny model opustów dla prosumentów. Choć obowiązywał przez kilka lat, został zastąpiony nowym systemem. W tym artykule wyjaśniamy, na czym polegał net metering, kogo i do kiedy obowiązuje oraz jakie zasady rozliczeń go charakteryzowały. Przybliżamy również pokrótce, jakie zmiany przyniósł jego następca – net billing, a także jak jego wprowadzenie wpłynęło na opłacalność fotowoltaiki.
Net metering – co to oznacza w kontekście fotowoltaiki?
Net metering (inaczej system opustów) to model rozliczania energii elektrycznej produkowanej przez mikroinstalacje fotowoltaiczne, który obowiązywał powszechnie w Polsce do 1 kwietnia 2022 roku.
W ramach tego systemu prosumenci – osoby produkujące energię na własne potrzeby – mogli oddawać nadwyżki wyprodukowanego prądu do sieci, a następnie odbierać je w okresach, gdy ich instalacja nie pokrywała zapotrzebowania (np. zimą czy wieczorem).
Net metering – zasady działania systemu rozliczeń
Net metering w ogromnym stopniu przyczynił się popularyzacji instalacji fotowoltaicznych w Polsce. Działał w bardzo przejrzysty sposób:
- W ciągu dnia, gdy instalacja PV produkowała więcej energii niż było zużywane na bieżąco, nadwyżka trafiała automatycznie do sieci energetycznej.
- W okresach zwiększonego zapotrzebowania – np. wieczorem, nocą czy zimą,
prosument mógł odebrać część energii oddanej wcześniej do sieci. - Odbiór energii odbywał się w tzw. systemie opustów:
– 1:0,8 – dla instalacji do 10 kW,
– 1:0,7 – dla instalacji od 10 do 50 kW.
Oznaczało to, że za każdą 1 kWh oddaną do sieci, prosument mógł bezpłatnie odebrać 0,8 lub 0,7 kWh. - Okres rozliczeniowy w net-meteringu – obowiązujący w net meteringu okres rozliczeniowy – 12-miesięczny – pozwalał na sezonowe bilansowanie energii. Energia wyprodukowana latem mogła być odebrana zimą, kiedy produkcja była niska, a zużycie wysokie. Dzięki temu użytkownicy mogli znacznie zredukować koszty energii przez cały rok.
- Brak rozliczeń pieniężnych – cały system opierał się na barterze: prąd za prąd, bez sprzedaży energii i związanych z tym formalności.
- Rozliczenie odbywało się na podstawie danych z licznika dwukierunkowego, który mierzył ilość energii oddanej do sieci oraz ilość energii pobranej.
Dzięki prostocie, elastyczności i realnym oszczędnościom, net metering uczynił instalacje PV wyjątkowo opłacalnymi – inwestycja często zwracała się już po kilku latach od jej montażu.
Net metering – do kiedy obowiązuje?
Zgodnie z nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii, system net metering przestał obowiązywać od 1 kwietnia 2022 roku. Od tego dnia wszyscy nowi prosumenci przechodzą na system net billing – powszechny sposób rozliczania energii.
Czy nadal można korzystać z net meteringu?
Tak – osoby, które uruchomiły swoją instalację PV i zgłosiły ją do operatora sieci dystrybucyjnej do 31 marca 2022 roku, zachowują prawo do net meteringu przez 15 lat od daty pierwszego podłączenia. Oznacza to, że:
- każda osoba, która zgłosiła mikroinstalację np. w lutym 2022 r., będzie mogła korzystać z systemu net metering do lutego 2037 r. (po tym terminie przejdą na net-billing);
- nowi prosumenci (po 1 kwietnia 2022) nie mogą już skorzystać z tego systemu – obowiązuje ich net-billing.
Net metering a net billing – co się zmieniło?
Wprowadzenie systemu net billingu zastąpiło wcześniej obowiązujący, znacznie prostszy i często korzystniejszy dla użytkownika net metering. Zmiana ta miała duże znaczenie dla osób inwestujących w fotowoltaikę. Oto najważniejsze różnice między tymi systemami.
Net metering – wcześniejszy system rozliczeń:
- Rozliczenie w jednostkach energii (kWh) – zasada „energia za energię”.
- Nadwyżki energii oddane do sieci były odbierane później (w stosunku 1:0,8 lub 1:0,7 – w zależności od mocy instalacji).
- Brak bezpośrednich rozliczeń pieniężnych – użytkownik nie kupował ani nie sprzedawał energii, tylko ją „przechowywał” w sieci.
Net billing – obecnie obowiązujący system:
- Rozliczenie w pieniądzu, a nie w energii:
– nadwyżki energii są sprzedawane do sieci po cenach hurtowych,
– energia pobierana z sieci jest kupowana po cenach detalicznych. - Rozliczenia odbywają się na podstawie wartości energii, a nie ilości oddanej i pobranej kWh.
- W efekcie prosument:
– otrzymuje mniej za sprzedaną energię, niż płaci za pobieraną,
– bardziej odczuwa różnice rynkowe w cenach prądu.
Od 1 lipca 2024 r. wartość energii w net billingu wyceniana jest według cen godzinowych z Rynku Dnia Następnego, a nie średnich miesięcznych. Zmiana ta jeszcze bardziej premiuje bieżące zużycie energii lub stosowanie magazynów.
Warto pamiętać, że niezależnie od systemu rozliczeń, prosumenci nadal ponoszą opłaty stałe i część opłat dystrybucyjnych.
Zalety systemu net metering
System net metering był przez wielu prosumentów oceniany jako wyjątkowo przyjazny i opłacalny – głównie ze względu na prostotę rozliczeń, przewidywalność kosztów i realne oszczędności.
Oto najważniejsze korzyści, jakie oferował:
- Brak konieczności magazynowania energii – nadwyżki wyprodukowanej energii trafiały do sieci, a prosument mógł odebrać je w późniejszym czasie, traktując sieć jak „wirtualny magazyn”.
- Brak opłat za przesył części energii – oddana energia nie była obciążona pełnymi kosztami dystrybucji przy jej późniejszym odbiorze, co zmniejszało rachunki za prąd.
- Stabilność i przewidywalność rozliczeń – system działał w oparciu o jednostki energii (kWh), a nie wartość pieniężną, dzięki czemu nie wpływały na niego wahania rynkowych cen energii.
Dzięki tym zasadom osoby, które uruchomiły swoją instalację przed 1 kwietnia 2022 roku, mogły liczyć na szybszy zwrot z inwestycji – często już po 5–7 latach. Wprowadzenie 15-letniego okresu ochronnego oznacza, że dotychczasowi użytkownicy systemu net metering nadal mogą korzystać z jego warunków (aż do 2037 r.).
Mimo że net metering nie jest już dostępny dla nowych prosumentów, jego temat wciąż budzi sporo emocji. Użytkownicy, którzy pozostali przy starym systemie, starają się jak najlepiej wykorzystać jego zalety, a porównania z obecnym modelem net billingu są powracającym tematem dyskusji wśród właścicieli instalacji PV.
Opłacalność fotowoltaiki po odejściu od net meteringu
Wprowadzenie systemu net billingu nie oznacza, że inwestycja w fotowoltaikę przestała się opłacać – zmienił się jednak sposób, w jaki prosumenci osiągają korzyści. Obecnie większe znaczenie ma autokonsumpcja, czyli zużywanie wyprodukowanej energii na bieżąco.
Im więcej energii z instalacji zużywane jest bezpośrednio w domu, tym mniejsze rachunki i szybszy zwrot z inwestycji. Dlatego wielu nowych użytkowników decyduje się na rozwiązania zwiększające zużycie własne – takie jak magazyny energii czy inteligentne systemy zarządzania energią.
Mimo że system net billingu nie oferuje tak korzystnych warunków jak net metering, odpowiednio zaprojektowana instalacja PV nadal pozwala znacząco obniżyć rachunki za prąd i zwiększyć niezależność energetyczną gospodarstwa domowego.
